Frans van Mieris

In de 17e eeuw was hij één van de succesvolste schilders van zijn tijd: Frans van Mieris, ook wel aangeduid als Frans van Mieris de oudere, want zijn gelijknamige kleinzoon schilderde ook. Van Mieris was een fenomeen, een technisch zeer bekwame schilder met een bijzonder kleurenpalet – en met een uitstekend netwerk in Leiden en ver daarbuiten.

Het leven van Frans van Mieris

Frans van Mieris werd op 16 april 1635 geboren in Leiden, de stad waar hij de rest van zijn leven mee verbonden zou blijven, tot zijn dood in 1681. Hij kwam uit een voorname familie, zijn vader was een beroemde goudsmid en was bevriend met sleutelfiguren in het Leiden van begin 17e eeuw. Frans had dus al op jonge leeftijd een goed netwerk in zijn geboortestad.

De vader van Frans van Mieris, Jan Bastiaanszoon van Mieris, was eigenlijk van plan om zijn zoon op te laten leiden tot goudsmid, zodat deze hem op kon volgen. Maar Frans’ artistieke talenten vielen op. Kunstliefhebber Willem van Heemskerk, zelf bekend als dichter en graveur, wist de vader van Frans van Mieris te overtuigen van een ander carrièrepad. Zo werd Frans uiteindelijk leerling-kunstschilder. Zijn meester was niemand minder dan Gerard Dou, die hem als zijn allerbeste leerling zag: de prins zijner leerlingen.

In 1657 trouwde Frans van Mieris met Cunera van der Cock, in het dagelijks leven Kniertje genoemd. Hij heeft haar meermaals geschilderd, dus we kennen haar gezicht goed. Net als Frans was zij zeer verbonden met de stad Leiden en het is waarschijnlijk mede om haar geweest, dat Frans van Mieris een interessant aanbod om in Wenen te komen werken afsloeg. Dat aanbod laat wel zien dat Frans van Mieris al vroeg in de belangstelling van kunstliefhebbers kwam, waar het compliment van Dou toe kan hebben bijgedragen.

Frans van Mieris maakte de verwachtingen die men van hem had waar. Hij kende groot succes, zijn werk werd in heel Europa verkocht en de prijzen die ervoor werden betaald waren niet mals; voor zijn schilderij Officier in de Stoffenwinkel ving hij het dubbele van wat De Nachtwacht had gekost. Van Mieris kon leven van zijn kunst. Ook zijn zoons en zijn kleinzoon Frans zouden schilder worden.

Frans van Mieris was goed bevriend met Jan Steen. Als drinkebroers genoten ze een twijfelachtige bekendheid in het Leiden van de 17e eeuw. Van Mieris is wel eens zo dronken geweest dat hij bijna verdronk in een rioolput. Hij werd gered door een schoenmaker en zijn vrouw en bedankte hen vervolgens met een schilderij dat een waarde vertegenwoordigde van 800 gulden (in huidige maatstaven zo’n 10.000 euro).

Werken van Frans van Mieris

Frans van Mieris was een echte fijnschilder, die heel precies te werk ging en grote indruk maakt door zijn technisch kunnen. De nadruk op details typeerde de Leidse school, in navolging van Gerard Dou. Opmerkelijk is hoe Frans van Mieris stoffen, die heel moeilijk te schilderen zijn, heel overtuigend en waarheidsgetrouw wist vast te leggen. Van Mieris moet zich hier echt op hebben toegelegd, tijdens zijn opleiding al, want in zijn vroegste werken zijn deze knap geschilderde stoffen al aanwezig.

De genrestukken van Van Mieris zijn vrij ingetogen, met steeds maar enkele figuren op het doek. De toeschouwer heeft daardoor het gevoel aanwezig te zijn bij een intiem moment, een effect dat we ook kennen van het werk van Vermeer. Net als zijn vriend Jan Steen had Frans van Mieris een scherp oog voor menselijk gedrag en voor dubbelzinnigheden.

Een bijzonderheid van het werk van Frans van Mieris is het kleurgebruik. De kleuren van zijn palet zijn vaak opmerkelijk intens, maar tegelijk zijn ze niet fel. Scherpe contrasten zoals bij Vermeer zie je bij Van Mieris minder. De schilderijen van Frans van Mieris ogen vaak warm, de kleuren zijn liefdevol op elkaar afgestemd.

Frans van Mieris & the fun part of art

The fun part of art geeft kleur aan onze geschiedenis. In filmpjes komen de personen die Frans van Mieris zo knap schilderde op aanstekelijke wijze tot leven. Als je weet waar je op moet letten kun je de schilderijen van Frans van Mieris net zo gaan waarderen als zijn tijdgenoten dat deden. Die wisten wel wat dat was, the fun part of art.